Қаржылық еркіндік тәртіптен басталады: неліктен қаржылық міндеттемелерді уақытында төлеген маңызды

Бүгінгі таңда бөліп төлеу немесе кредиттер миллиондаған қазақстандықтардың күнделікті өмірінің бір бөлігі болып табылады. Алайда, қарыз қаражатын қолдану үлкен жауапкершілікті талап етеді. Уақытылы төленген төлемдер айыппұлдарды, көптеген мәселелерді және қарыздық күйзелісті болдырмауға көмектесіп қана қоймай, жалпы өмір сапасын жақсарта отырып, тиімді қаржылық өнімдерге қол жеткізуге мүмкіндік береді. Кредиттік тәртіптің неліктен маңызды және оның қандай перспективаларды ашатынын «Робокэш.кз» МҚҰ (Займер бренді) түсіндіріп береді. 

Бірінші Кредиттік бюроның мәліметтері бойынша – 2025 жылғы 1 қаңтарда нөлдік емес қалдықтары бар кредиттер 9 миллионнан астам қазақстандықта болды. Бұл ретте тұтынушылық кредиті бар қарыз алушылардың саны 8,2 млн адамды құрап, өсім бір жылда 4,7% құрады. Бұл ретте, тұтынушылық кредиттер бойынша мерзімі 90 күннен астам (NPL 90+) өткен кредиттердің көлемі 10% сәл асып түсті. 

«Робокэш.кз» МҚҰ (Займер бренді) сарапшылары жалпы Қазақстанда жауапты қарыз алу мәдениетінің біртіндеп дамып келе жатқанын атап өтті, ал адамдар кредиттің ауыртпалық емес, өмір сапасын жақсартудың тәжірибелік құралы екенін түсіне бастады.

«Бүгінгі таңда көптеген адамдар уақытылы төлемдердің қаржылық тұрақтылықтың кепілі екенін түсінуде. Жақсы кредиттік тарих жақсы шарттарды алуға мүмкіндік береді», – деді «Робокэш.кз» МҚҰ бас директоры (Займер бренді) Алмаз Торутаев.

Қаржы институттары болашақ қарыз алушының жағдайын бағалау үшін кредиттік денсаулық индексін (Credit Health Index) пайдаланады. Ол адамның кредиттерді, сондай-ақ қарыз жүктемесінің жалпы деңгейін қаншалықты уақытылы өтейтінін ескереді. 

Кредиттік тарих-бұл адамның қаржылық төлқұжаты. Бір рет өткізіп алған төлем болашақта қиындықтар тудыруы мүмкін. Сондықтан қарыздарға жауапкершілікпен қарау әдетін қалыптастыру маңызды, деді «Робокэш.кз» МҚҰ.

Уақытында төлеу себептері

Қаржылық міндеттемелер бойынша мерзімін кешіктіру тіпті аз болса да кредиттік рейтингті айтарлықтай төмендетуі мүмкін, нәтижесінде,  ресми ұйымдардың бас тартуына әкелуі мүмкін. 

Сонымен қатар, уақытылы өтемегені үшін айыппұлдар қарыздың көлемін арттырады және оны өтеуді қиындатады. Кейбір жағдайларда, егер кредит автокөлік немесе пәтер кепілімен қамтамасыз етілсе, қарыз алушы тіпті бұл мүліктен айырылуы мүмкін немесе сот ісіне қатысты дауға ілінуі мүмкін. 

Нәтижесінде, қаржылық проблемалар жеке өмірге және жұмысқа әсерін тигізіп, сонымен қатар адамның психологиялық жағдайына әсер етуі мүмкін. 

Кредиттерді уақытылы төлеу және міндеттемелеріңізге жауапкершілікпен қарау болашақта осы мәселелердің барлығын болдырмауға көмектеседі.

Жақсы кредиттік тарихы бар азаматтың кредиттік рейтингі де жоғары. Мерзімін өткізбеген клиенттерге банктер мен МҚҰ кредиттерді мақұлдауға дайын. Уақыт өте келе, қарыз алушылар жақсартылған шарттарды неғұрлым төмен мөлшерлемемен немесе неғұрлым көп сомамен ала алады. 

Айқын емес артықшылықтар туралы айтатын болсақ – кредиттерді уақытылы өтеу кезінде біртіндеп жеке бюджетті бақылау және шығындарды жоспарлау әдеті қалыптасады. Бұл өз кезегінде ақшаға байланысты артық күйзелістен арылуға көмектеседі. 

Сонымен қатар, жауапты қаржылық мінез-құлық Шымкенттік Әсет сияқты кәсіпкерлер үшін қосымша мүмкіндіктерді ашуы мүмкін. Кәсіпкер бірнеше жыл бойы МҚҰ-ның белсенді клиенті болды және кредиттерді жауапкершілікпен өтеу және мінсіз кредиттік тарихының арқасында ол бизнесін кеңейту үшін жақсы шарттармен қаржыландыруға қол жеткізді. 

Осылайша, кредиттер бойынша уақытылы төлемдер кредитті рәсімдеген кез келген адамның міндеті ғана емес, бұл болашақта қаржы нарығында ұсынылатын қаржы құралдарының үлкен жиынтығына қол жеткізу мүмкіндігі.  

 

Кредиттік міндеттемелер бойынша қаржылық сауаттылық ережелері

·      Төлем төлеу қабілеттілігіңізді бағалаңыз

·      Кредит алмас бұрын қаржылық мүмкіндіктеріңізді нақты бағалаңыз.

·      30% ереже: Ай сайынғы кредит төлемі сіздің табысыңыздың 30% аспауы керек.

·      Кредит сомасын ғана емес, жалпы төлем сомасын пайызбен есептеңіз.

Мысалы: егер сіздің жалақыңыз 500 000 теңге болса, кредиттер бойынша ай сайынғы төлем 150 000 теңгеден аспауы тиіс.

Кредиттерді уақытында төлеңіз

·      Айыппұлдар мен кешіктірулерді болдырмау үшін кредитті төлем күніне дейін төлеңіз.

·      Автотөлемді немесе төлем туралы еске салу ескертпелерін орнатыңыз.

·      Егер қаржылық қиындықтар туындаса – қарызды қайта құрылымдау үшін банкке хабарласыңыз.

Кешіктірудің салдары:

·      Айыппұлдар мен өсімпұлдар → Қарыздың өсуі. 

·      Кредиттік рейтингтің төмендеуі → Болашақ кредиттерді алу қиынырақ болады.

·      Сотта талқылау → Мүлікке тыйым салуы мүмкін.

Кредит тарихын жақсартыңыз

·      Кредиттік саулық индексін тексеріңіз – бұл сіздің қаржылық беделіңізді көрсетеді.

·      Кредиттік рейтингті арттыру үшін ескі кредиттерді кешіктірмей жабыңыз.

·      Кредит карталарын ақылға қонымды лимиттермен пайдаланыңыз және төлемдеріңізді уақытылы жасаңыз.

Қажет емес заттар үшін кредиттік ақшаны пайдаланбаңыз

·      Кредиттер – бұл «жеңіл ақшаның» көзі емес, құрал.

·      Кредит алу тек маңызды мақсаттар үшін: тұрғын үй, білім, бизнес үшін қажет.

·      Егер кредит демалыс, гаджеттер немесе киім үшін қажет болса, бірнеше рет ойланыңыз!

Мысалы: жылына 40% смартфон кредиті сізге құрылғының 1,4 есе құнымен қайтады.

 

Мерзімінен бұрын өтеу тиімді, бірақ шарттарын ескеру қажет.

·      Егер банк мерзімінен бұрын өтегеніңіз үшін айыппұл төлетпесе – пайыздарды үнемдеу үшін кредитті ертерек төлеңіз.

·      Қарыздың бір бөлігін өтеу немесе кредит мерзімін қысқартудың тиімді жағын біліңіз.

«Қаржылық сауаттылық – ертеңгі күнге деген сенімділіктің кілті. Егер сізде кредиттер болса немесе оларды алуды жоспарласаңыз, қарыз жүктемесін болдырмау және қаржылық тұрақтылықты сақтау үшін нақты ережелерді сақтаған маңызды. Осы ережелерді сақтай отырып, қарыз тұзақтарынан аулақ болуға, кредит тарихын жақсартуға және қаржыңызды сауатты басқаруға болады» - деді «№1 Қаржылық сауаттылық мектебі» басқарушы директоры Зарима Атабаева.